13 Mart 2023
Ulaşım tarihinde ilkler
Ulaşım dünyasına dair tarihe not düşülmüş ilkleri sizler için derledik…
Gerek taşıtlar gerek taşıtları kullanırken her zaman eşlikçimiz olan levhalar gerekse güvenliğimiz açısından olmazsa olmazlardan kabul edilen donanımlar kimimiz için sorgulanmaksızın kimimiz içinse tarihlerine yönelik yeterli bilgi edinmeksizin hayatlarımızda olmaya devam ediyor. Peki, ulaşım tarihinde ilklere doğru bir bilgi yolculuğuna çıkıldığında nelerle karşılaşılıyor?
İLK TAŞITLAR
Otomobil
18. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de başlayan Endüstri Devrimi’nin en önemli gelişmelerinden biri, mucidinin James Watt olduğu buhar motorlarının keşfiydi. Buhar motorunu taşımacılıkta kullanmayı akıl ederek ilk otomobili icat eden kişi ise Fransız ordusunda çalışan ve tasarladığı aracı orduya armağan eden Nicholas Cugnot’tu. 1765’de tasarımına başlanan otomobil, 1769’da tamamlandığında üç tekerleğe sahip, bir bisikleti andıran görünümdeydi. Ön kısmına yerleştirilen buhar kazanı, aracın çalışması için gerekli enerjiyi sağlıyor ve saatte dört buçuk kilometre hızla 15 dakika hareket edebiliyordu. Fardier adının verildiği bu ilk otomobil, şimdilerde Paris’te konumlanan El Sanatları ve Sanat Müzesi’nde (Musee des Arts et Metiers) sergileniyor.
Otobüs
Fransız otomobil uzmanı Amedee Bollee, Fransa’da atla çekilen otobüslere alternatif olarak geliştirdiği buharla çalışan otobüsü L’Obéissante Türkçesiyle “itaatkar” ile 1873 yılında büyük bir ilke imza attı. Bollee’nin geliştirdiği yolcu otobüsü, arka tekerlere bağlı V şeklinde iki silindir buhar motorundan aldığı enerjiyle çalışıyordu. Ağırlığı 4.800 kilograma ulaşan araç, 12 yolcu taşıyabiliyor ve saatte 18 ile 20 kilometre hıza ulaşabiliyordu. Ayrıca vites değiştirebilme özelliği sayesinde yokuşlarda rahatça hareket edebiliyordu.
Kamyon
Bir diğer buharla çalışan, sınıfında ilk olma özelliğini koruyan taşıt da 1870 yılında İskoçya’da yaşayan bilim insanı Jon Yule tarafından tasarlanan kamyon. Yule, Glascow’daki atölyesinde ürettiği irili ufaklı gemi kazanlarını, kendi tasarımı olan, altı tekerlekten oluşan, iki silindir buhar motoruyla çalışan, dakikada 250 devir yapan bu ilk yük kamyonuyla atölyesine iki mil uzaklıkta konumlanan doklara taşıyarak icadının performansını ve güvenilirliğini kanıtladı.
Karavan
İçerisine yerleştirilen birtakım araç gereçlerle günlük yaşamın sürdürüldüğü, seyahatlere ev konforunun getirildiği karavanlar, bugünkü motorla çalışan biçimini ilk olarak 1919’da Birmingham'da kurulan Eccles Motor Transport isimli şirketin kurucusu Bill Riley’den alır. Riley, motorla çalışan ilk karavanı icat etmek amacıyla kurduğu şirketinde aynı yıl ürettiği karavanını bir motor show fuarında sergileyerek keyfine düşkün alıcıların ilgisini çekti. Yoğun ilgi, karavan üretimi için ek fabrikalara olan ihtiyacı artırmakla birlikte kısa sürede farklı karavan modellerinin gelişimine de katkı sundu.
Bisiklet
Bugünden dönüp bakıldığında günümüze en yakın bisiklet tasarımının 1790 yılında Fransız Comte de Sivrac tarafından vücuda getirildiği görülüyor. Celeripede adının verildiği bu bisiklet, ahşap çerçeveden oluşan bir görünüme sahip, iki tekerleği olan, pedalı ve koltuğu bulunmayan bir yapıdaydı. Bu haliyle bisikletin hareketi sürücünün ayaklarının hareketine bağlıydı. Bu şekilde ilerletilebilen bisiklette ayrıca direksiyonun bulunmaması da yön değiştirirken vücudun sağa ve sola doğru eğilmesini gerektiriyordu.
Tren
İngiliz maden mühendisi Richard Trevithick 1790’lı yıllarda yüksek basınçlı buhar üzerine deneyler yapmaya başladı. 1794’te yüksek basınçlara dayanıklı, ağır dökme demirden bir kazan imal eden Trevithick, 1797’de buharla çalışan bir araba modeli geliştirir ancak araç yaşanan bir kaza sonucunda hurdalığa gönderildi. Şansını bir kez de demir yolu üzerinde giden bir lokomotif geliştirmekten yana kullanan Trevithick 1802’de altı vagonu bulunan bir lokomotif tasarladı ve vagonlardan birinin kasasına buhar motoru yerleştirerek ulaşımın tarihinde bir ilke imza attı.
Metro
1846’da Londra’da demir yollarını incelemekle görevli Charles Pearson, görevi sonucunda metro fikrini ilk ortaya atan kişi olarak tarihe geçti. Bu fikri hayata geçirmek için 1853’te North Metropolitan Railway adlı şirketi kuran Pearson, kısa sürede metro hattının yapımına başlanmasını sağladı. 1860’da Londra’da dört mil uzunluğundaki, buhar makinesiyle çalışan ilk hat hizmete girdi.
OTOKAR’A DAİR İLKLER
Türkiye’de sanayileşme ve modernleşme atılımlarının başladığı dönemde ülkenin şehirlerarası ilk otobüslerini üretmek üzere 1963’te kurulan Otokar, kısa sürede bu hedefini gerçekleştirdi. Bununla kalmayıp kurulduğu günden bu yana sektörde birçok ilke imza atan Otokar, 1970’lerde toplu taşımacılık için ürettiği minibüslerle öne çıkarken 2000’li yıllarda Türkiye’nin ilk hibrit otobüslerini, 2010’lu yıllarda ise ilk elektrikli otobüsleri üretti. Otokar, AR-GE faaliyetlerine ayırdığı bütçeyle alanında ilklere imza atmaya devam ediyor.
Gerek taşıtlar gerek taşıtları kullanırken her zaman eşlikçimiz olan levhalar gerekse güvenliğimiz açısından olmazsa olmazlardan kabul edilen donanımlar kimimiz için sorgulanmaksızın kimimiz içinse tarihlerine yönelik yeterli bilgi edinmeksizin hayatlarımızda olmaya devam ediyor. Peki, ulaşım tarihinde ilklere doğru bir bilgi yolculuğuna çıkıldığında nelerle karşılaşılıyor?
İLK TAŞITLAR
Otomobil
18. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de başlayan Endüstri Devrimi’nin en önemli gelişmelerinden biri, mucidinin James Watt olduğu buhar motorlarının keşfiydi. Buhar motorunu taşımacılıkta kullanmayı akıl ederek ilk otomobili icat eden kişi ise Fransız ordusunda çalışan ve tasarladığı aracı orduya armağan eden Nicholas Cugnot’tu. 1765’de tasarımına başlanan otomobil, 1769’da tamamlandığında üç tekerleğe sahip, bir bisikleti andıran görünümdeydi. Ön kısmına yerleştirilen buhar kazanı, aracın çalışması için gerekli enerjiyi sağlıyor ve saatte dört buçuk kilometre hızla 15 dakika hareket edebiliyordu. Fardier adının verildiği bu ilk otomobil, şimdilerde Paris’te konumlanan El Sanatları ve Sanat Müzesi’nde (Musee des Arts et Metiers) sergileniyor.
Otobüs
Fransız otomobil uzmanı Amedee Bollee, Fransa’da atla çekilen otobüslere alternatif olarak geliştirdiği buharla çalışan otobüsü L’Obéissante Türkçesiyle “itaatkar” ile 1873 yılında büyük bir ilke imza attı. Bollee’nin geliştirdiği yolcu otobüsü, arka tekerlere bağlı V şeklinde iki silindir buhar motorundan aldığı enerjiyle çalışıyordu. Ağırlığı 4.800 kilograma ulaşan araç, 12 yolcu taşıyabiliyor ve saatte 18 ile 20 kilometre hıza ulaşabiliyordu. Ayrıca vites değiştirebilme özelliği sayesinde yokuşlarda rahatça hareket edebiliyordu.
Kamyon
Bir diğer buharla çalışan, sınıfında ilk olma özelliğini koruyan taşıt da 1870 yılında İskoçya’da yaşayan bilim insanı Jon Yule tarafından tasarlanan kamyon. Yule, Glascow’daki atölyesinde ürettiği irili ufaklı gemi kazanlarını, kendi tasarımı olan, altı tekerlekten oluşan, iki silindir buhar motoruyla çalışan, dakikada 250 devir yapan bu ilk yük kamyonuyla atölyesine iki mil uzaklıkta konumlanan doklara taşıyarak icadının performansını ve güvenilirliğini kanıtladı.
Karavan
İçerisine yerleştirilen birtakım araç gereçlerle günlük yaşamın sürdürüldüğü, seyahatlere ev konforunun getirildiği karavanlar, bugünkü motorla çalışan biçimini ilk olarak 1919’da Birmingham'da kurulan Eccles Motor Transport isimli şirketin kurucusu Bill Riley’den alır. Riley, motorla çalışan ilk karavanı icat etmek amacıyla kurduğu şirketinde aynı yıl ürettiği karavanını bir motor show fuarında sergileyerek keyfine düşkün alıcıların ilgisini çekti. Yoğun ilgi, karavan üretimi için ek fabrikalara olan ihtiyacı artırmakla birlikte kısa sürede farklı karavan modellerinin gelişimine de katkı sundu.
Bisiklet
Bugünden dönüp bakıldığında günümüze en yakın bisiklet tasarımının 1790 yılında Fransız Comte de Sivrac tarafından vücuda getirildiği görülüyor. Celeripede adının verildiği bu bisiklet, ahşap çerçeveden oluşan bir görünüme sahip, iki tekerleği olan, pedalı ve koltuğu bulunmayan bir yapıdaydı. Bu haliyle bisikletin hareketi sürücünün ayaklarının hareketine bağlıydı. Bu şekilde ilerletilebilen bisiklette ayrıca direksiyonun bulunmaması da yön değiştirirken vücudun sağa ve sola doğru eğilmesini gerektiriyordu.
Tren
İngiliz maden mühendisi Richard Trevithick 1790’lı yıllarda yüksek basınçlı buhar üzerine deneyler yapmaya başladı. 1794’te yüksek basınçlara dayanıklı, ağır dökme demirden bir kazan imal eden Trevithick, 1797’de buharla çalışan bir araba modeli geliştirir ancak araç yaşanan bir kaza sonucunda hurdalığa gönderildi. Şansını bir kez de demir yolu üzerinde giden bir lokomotif geliştirmekten yana kullanan Trevithick 1802’de altı vagonu bulunan bir lokomotif tasarladı ve vagonlardan birinin kasasına buhar motoru yerleştirerek ulaşımın tarihinde bir ilke imza attı.
Metro
1846’da Londra’da demir yollarını incelemekle görevli Charles Pearson, görevi sonucunda metro fikrini ilk ortaya atan kişi olarak tarihe geçti. Bu fikri hayata geçirmek için 1853’te North Metropolitan Railway adlı şirketi kuran Pearson, kısa sürede metro hattının yapımına başlanmasını sağladı. 1860’da Londra’da dört mil uzunluğundaki, buhar makinesiyle çalışan ilk hat hizmete girdi.
OTOKAR’A DAİR İLKLER
Türkiye’de sanayileşme ve modernleşme atılımlarının başladığı dönemde ülkenin şehirlerarası ilk otobüslerini üretmek üzere 1963’te kurulan Otokar, kısa sürede bu hedefini gerçekleştirdi. Bununla kalmayıp kurulduğu günden bu yana sektörde birçok ilke imza atan Otokar, 1970’lerde toplu taşımacılık için ürettiği minibüslerle öne çıkarken 2000’li yıllarda Türkiye’nin ilk hibrit otobüslerini, 2010’lu yıllarda ise ilk elektrikli otobüsleri üretti. Otokar, AR-GE faaliyetlerine ayırdığı bütçeyle alanında ilklere imza atmaya devam ediyor.
