Erişilebilir Ulaşım Nasıl Mümkün?

Ulaşım herkes için eşit derecede erişilebilir ve güvenli mi? Hem Türkiye’de hem dünyada bu soruya olumlu bir yanıt vermek pek mümkün değil. Bu durumun önüne geçmek için toplumsal sürdürülebilirliği odağına yerleştiren, herkesin eşit, adil ve güvenli bir şekilde hareket edebilmesini sağlayacak erişilebilir ulaşım çözümlerinin uygulamaya alınması gerekiyor.

Ulaşım herkes için erişilebilir mi?
Güvenli ulaşım olanaklarına sahip olmamak hem Türkiye’de hem dünyada engelli bireylerin gündelik hayatta karşılaştığı en önemli problemlerin başında geliyor. Toplu ulaşım araçlarına ulaşmak konusunda yaşanan güçlükler, kentin trafik lambaları, alt ve üst geçitler gibi temel unsurlarının güvenli ulaşımı mümkün kılacak şekilde inşa edilmemesi gibi pek çok neden, engelli bireylerin trafiğe ve en genel anlamda toplumsal hayata katılımının önünde ciddi engeller oluşturuyor.
 
Ulaşımın kapsayıcı olmayan niteliği yalnızca engelli bireyleri değil, dezavantajlı diğer grupları da olumsuz yönde etkiliyor. Örneğin toplu ulaşıma dair planlamalarda yaşlı bireylerin ihtiyaçlarının göz önünde bulundurulmaması bu kişilerin özerk olarak hareket etme imkanlarını kısıtlayarak gerek sağlık, beslenme ve diğer ihtiyaçlarını karşılamakta gerek gündelik hayata katılmakta zorluk yaşamalarına sebep oluyor.
 
Üçüncü olarak, ekonomik statü de bireylerin ulaşım tercihlerini önemli şekilde etkileyerek erişilebilir ulaşımın sağlanmasının önünde engel oluşturuyor. Yapılan araştırmalar, fiziksel sınırlılıklar kadar ekonomik sınırlılıkların da ulaşım yoksulluğuna yol açtığını ortaya koyuyor. Bu durum, tek ebeveyn olan kişiler, düşük gelirli haneler gibi toplumsal grupların ulaşım araçlarına erişimini güç duruma getiriyor.
 
Sıralanan tüm bu kısıtlılıklar, var olan engelleri ortadan kaldırarak ulaşımı herkes için erişilebilir hale getirecek adımların büyük önem taşıdığını ortaya koyuyor.

Toplumsal sürdürülebilirlik için erişilebilir ulaşım
Ulaşım bağlamında erişilebilirlik kavramı bireylerin bir noktadan başka bir noktaya hareket edebilme kapasitesine işaret ediyor. Yukarıda sıralandığı üzere söz konusu kapasite tüm bireyler için eşit şekilde mevcut olmadığından bu eşitliği sağlayacak uygulamaların hayata geçirilmesi toplumsal sürdürülebilirlik bakımından büyük önem taşıyor. Kapsayıcı, adil ve eşit ulaşım süreçlerinin inşası, toplumun tüm unsurlarının iyi bir yaşam kalitesine sahip olmasını mümkün hale getirerek sürdürülebilirliğe katkı sunuyor.

Erişilebilir ulaşım nasıl mümkün?
Ulaşımın erişilebilirliğinin önündeki engellerin çok boyutlu niteliği, bu durumun önüne geçmek üzere sunulacak çözümlerin de kapsamlı ve kapsayıcı bir karakter taşımasını zorunlu kılıyor. Atılması gereken adımların başında herkesin eşit ölçüde ulaşım olanaklarına erişemediğine dair farkındalığın yaratılması ve bu durumu ortadan kaldırmak üzere gerek kamu otoritelerinin gerek özel kuruluşların gerek sivil toplumun ortak hareketinin teşvik edilmesi bulunuyor. Bu doğrultuda bilinçlendirme kampanyaları önem kazanıyor.

Engelli bireylerin ulaşıma erişimini sağlamak için…
Engelli bireylerin toplumsal hayata güvenli ve etkili şekilde katılımını sağlayacak ulaşım çözümlerinin ortaya konması engelliliğe dair bütüncül bir bakışı gerektiriyor. Bu konunun ancak tüm boyutlarıyla ve cinsiyet, yaş gibi kriterlerle ilişki içerisinde ele alınması durumunda kapsayıcı ve dönüştürücü çözümlere kapı aralanabileceği ifade ediliyor. Bu doğrultuda,

• Trafik ışıkları, toplu ulaşım araçlarına ait duraklar ve toplu ulaşım araçları başta olmak üzere ihtiyaç duyulan her noktada sesli sinyalizasyon sistemlerinin devreye alınması,
• Tüm toplu ulaşım araçlarında otomatik rampa sistemlerinin kullanılması,
• Yolculuk öncesinde ve esnasında yapılan duyurulan hem görsel hem işitsel araçlarla gerçekleştirilmesi,
• Paratransit ulaşım çözümlerinin uygulanması,
• Tüm alt ve üst geçitlerle metro istasyonlarının engelli bireylerin ihtiyaçları doğrultusunda yeniden düzenlenmesi erişilebilir ulaşım hedefine ulaşmak için yapılabileceklerin başında geliyor.

Yaşlı bireylerin ulaşıma erişimini sağlamak için…
Her topluluk farklı altyapı olanaklarına ve ihtiyaçlara sahip olduğundan ulaşımı yaşlı bireyler bakımından daha erişilebilir kılmak için öncelikle ihtiyaçların tespiti ve bunun ardından, tespit edilen ihtiyaçlar doğrultusunda ya mevcut ulaşım sistemlerinin dönüşümünün sağlanması ya da yeni ulaşım sistemlerinin inşa edilmesi gerekiyor. Bu noktada, dünyada hayata geçirilen uygulamalar arasında,

• Belirli bir yaşın üzerindeki bireylere ulaşımın ücretsiz şekilde sağlanması,
• Gerektiği takdirde özel ulaşım hizmetlerinin sunulması,
• Konut tercihlerini ulaşım olanaklarının fazla olduğu noktalardan yana kullanmak üzere seçeneklerin sunulması,
• Yolculuk paylaşımı imkanlarının artırılması,
• Ulaşım hizmetlerinin saatlerinde yerel ölçekte ihtiyaç temelli düzenlemeler yapılması,
• Ulaşım araçlarına erişimi kolaylaştıracak ara mekanizmaların (shuttle vb) devreye alınması bulunuyor.

Ekonomik olarak dezavantajlı bireylerin ulaşıma erişimini sağlamak için…
Ulaşım yoksulluğunun ekonomik gerekçelerine odaklanan çözüm önerilerinin başında karşılanabilir ulaşım çözümlerinin uygulanması geliyor. Bu çözümler, belirli bir gelir düzeyinin altında bulunan bireylerin ulaşım giderlerinin hafifletilmesini böylelikle bu kişilerin sağlık, iş arama, toplumsal hayata katılım gibi ihtiyaçları için ulaşım sistemlerini kullanabilmelerini amaçlıyor. Bunun yanı sıra, Fransa’nın Dunkirk şehrindeki ücretsiz otobüs hizmeti gibi uygulamalar kent sakinlerinin hafta sonları ekonomik bir güçlükle karşılaşmaksızın seyahat edebilmesini mümkün hale getiriyor. Ulaşım yoksulluğunun etkilerini hafifletebilecek bir diğer unsurun ise paylaşımlı yolculuk edebilmeyi sağlayan mobil uygulamalar olduğu ifade ediliyor.